موسیقی درمانی روشی است در جهت برخی اهداف درمانی با کمک موسیقی که می‌تواند مواردی از جمله تقویت و ساماندهی سلامت روحی و جسمی افراد را به دنبال داشته باشد. به عبارت دیگر از موسیقی درمانی برای بازیافت، نگهداری و تقویت سلامت جسمی و روحی و عاطفی استفاده می‌شود.

موسیقی درمانی در روانشناسی، نوعی هنر درمانی است که از موسیقی برای بهبود و حفظ سلامت جسمی، روانی و اجتماعی افراد استفاده می کند. شامل طیف گسترده ای از فعالیت ها مانند گوش دادن به موسیقی، آواز خواندن و نواختن یک آلت موسیقی می باشد. این نوع درمان توسط یک درمانگر آموزش دیده تسهیل می‌شود و اغلب در بیمارستان‌ها، مراکز توانبخشی، مدارس، مراکز تربیت و اصلاح رفتار، خانه‌های سالمندان و آسایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می گیرد.

پیشینه موسیقی درمانی در تاریخ ایران

نخستین سیستم نظام یافته آکادمیک موسیقی درمانی در ایران باستان بنا گردید. بر اساس کتیبه‌هایی که در سال ۱۳۴۹ یافت گردیده‌است در دانشگاه جندی شاپور اهواز دانش موسیقی و درمان با موسیقی از دپارتمان‌هایی بوده‌است که هر دانشجوی پزشکی آن زمان (۱۵۰۰ الی ۱۳۹۰ سال پیش) باید آن را می‌گذراند نکته جالبی که وجود دارد اینست که پرستارهایی برای بیمارستان‌های آن زمان پرورش می‌یافتند می‌بایست در نواختن چند ساز اصلی تبحر داشته باشند و بر این اساس موسیقی تجویز شده از پزشک را ارائه می‌کرده‌اند.

این موسیقی ارائه شده در هنگام زایمان زنان دربار ساسانی از لوازم کار یک پزشک بود از لحاظ پیشینه، موسیقی آرام بخش در ایران باستان با ظهور دین زرتشت آغاز شد. کتاب اوستا و اشعار آهنگین گات‌ها الهام بخش موسیقی دانان برای تصنیف آوازها و ملودی‌ها و همچنین تشکیل مراسم و آیین‌های موسیقایی بوده‌است. در واقع موسیقی در تاریخ ایران باستان در خدمت تلقینات دینی و اشارات مذهبی بوده‌است که اکنون در تمرینات تن آرایی انواعی از آن را شاهد هستیم.

بعد از حضور اسلام در ایران عمده فعالیت‌های موسیقی نوشتاری و نظری شد و بیشتر مطالب نظری رنگ و بویی از برداشت یونانیان داشت که با اعمال تغییراتی منتقل شده بودند. یونانی‌ها موسیقی را در میان موضوع‌های فلسفی مطرح می‌کردند و بیشتر فیلسوفان در کنار علوم دیگر در مورد موسیقی اظهار نظر می‌کردند. به‌طور اجمال آثار نوشتاری گذشتگان در مورد تأثیر موسیقی بر روح و نفس بیشتر بر محور طبایع و مزاج زمان و افلاک و سماع است که بزرگان حکمت، فلسفه، و پزشکی ضرورتاً نکاتی در این باب آورده‌اند.

از مهم‌ترین آثاری که در این زمینه وجود دارد قابوس نامه اثر کیکاووس بن قابوس بن وشمگیر است که به‌طور مفصل به اثر نواختن موسیقی در طبایع مختلف اشاره دارد. او بزرگ‌ترین هنر نوازندگی را از آن می‌داند که متناسب با طبع و حال شنونده بنوازند.«رامشگر (نوازنده) را بزرگترین هنر آنهاست که بر طبع مستمع رود».وی از نخستین مسلمانانی است که در اثر خود باب مهمی را به موسیقی درمانی اختصاص داده‌است وی پس از این که شیوه‌های عملکرد و برخورد اجتماعی یک موسیقی درمان گر را ذکر می‌کند براساس ۱-طبایع چهارگانه ۲- سن ۳- جنس شنونده موسیقی، نوعی موسیقی مربوط به آن طبقه‌بندی را توصیه می‌کند که متأسفانه بسیاری از گوشه‌هایی که عنصرالمعالی نام برده‌است در گذر زمان فراموش شده و تنها نامی از آن باقی نمانده‌است.

موسیقی درمانی در روانشناسی

موسیقی درمانی به سادگی عبارت “گوش دادن به موسیقی” نیست. موسیقی درمانی، شامل نوشتن موسیقی، پخش موسیقی و گوش دادن به مخلوطی از موسیقی زنده یا ضبط شده است. این روش بسیار جامع تر از استفاده از موسیقی پزشکی در درمان بیماران است و در واقع به آن ها در بیان احساسات خود کمک می کند. به جای گوش دادن به موسیقی، که هر کسی می تواند به تنهایی انجام دهد، درگیر شدن در یک جلسه موسیقی درمانی به معنای ترکیب اثرات مثبت یک جلسه درمان و گوش دادن به موسیقی و جذب موسیقی از طریق تحلیل آن است.
روشی که مغز هنگام پخش موسیقی واکنش نشان می دهد، بخش هایی از مغز را که مسئول کنترل مهارت های حرکتی ظریف هستند و آن هایی که مسئول پاسخ های عاطفی و شناختی هستند، درگیر می کند. در کل، موسیقی درمانی و موسیقی پزشکی دارای اثرات باور نکردنی برای ارائه به بیماران در حال مبارزه با بسیاری از بیماری های ذهنی یا فیزیکی به شمار می رود. آن ها حتی در بسیاری از روش ها به شکلی مشابه این هدف را قابل دستیابی می کنند.

موسیقی درمانی در روانشناسی | کاهش علائم

علائم بیماری هایی مانند افسردگی، نگرانی‌های مربوط به اختلالات خلقی، اضطراب، روانگسیختگی، وابستگی به مواد، اوتیسم، مسائل شخصیتی، بیخوابی، دمانس یا زوال عقل تحت تاثیر موسیقی درمانی بهبودی نشان می دهد.
موسیقی درمانی می‌تواند عملکرد شناختی، اجتماعی، عاطفی و حرکتی را ارزیابی کرده و آن را تقویت کند. مطالعات نتایج مثبتی را در بین افرادی که مشکلات ذهنی یا جسمی، آسیب‌های مغزی یا بیماری آلزایمر دارند، نشان داده‌اند. این نوع درمان همچنین در درمان و کاهش علائم و دردهای بیماری‌های جسمانی مانند سرطان و فشار خون بالا استفاده شده است.

اثرات مثبت موسیقی درمانی به افرادی که با مشکلات جسمی و روانی شدید یا طولانی‌مدت مقابله می‌کنند محدود نمی‌شود و این درمان می‌تواند در موقعیت‌های مختلف برای افراد مفید باشد. موسیقی اغلب برای کاهش اضطراب و درد در بین مادران در حال زایمان استفاده می‌شود. همچنین با بهبود سطح عزت نفس، خودپنداره، ارتباط کلامی، رفتار اجتماعی، مهارت‌های اجتماعی شدن، انسجام گروهی و مهارت‌های مقابله همراه است.